اختلالات یادگیری و حساسیت شنیداری در کودکان

نویسنده : داریوش صادقی
منبع : مقاله مجله خانواده سبز
سال: 1390

حسیاسیت شنیداری

یکی از مشکلات کودکان در دوره دبستان که در دیکته نویسی خودش را نشان می دهد، ضعف حساسیت شنیداری کودکان است. کودکی که ضعف حساسیت شنیداری دارد معمولا” دردیکته نویسی این نوع اشتباهات را تکرار می کند :
مسواک را می نویسد:  مسباک
آمدند را می نویسد:    آمدن
زنبور را می نویسد:     زمبور
صبح را می نویسد:     صب
بشقاب را می نویسد:  بشگاب
ژاله را می نویسد:      جاله
با کمی دقت متوجه می شویم که کودک صداهای نزدیک یا شبیه به هم را نمی تواند به درستی تشخیص دهد. نکته اینجاست که اگر کودکی  با این مشکل روبرو باشد، اولا” در سالهای مدرسه و تحصیل مخصوصا” در دیکته نویسی بروز می کند، ثانیا” برای رفع این مشکل مدتی زمان می برد تا کودکان با تمرینهای مناسب بتوانند حساسیت شنیداری خود را به قدر مطلوب تقویت کند.

دورۀ کودکی یعنی 6 سال نخست زندگی کودکان، دوره ای است طلایی برای رشد توانمندی و مهارت های کودک. در بیشتر خانواده ها این دوران زمانی است که والدین مجذوب شیرین کاری های کودکشان می شوند و مشتاقانه روند رشد و کسب توانایی او را پیگیری می کنند. این کار شبیه این است که دانه ای را که سر از خاک بیرون آورده ، به نظاره بنشینیم و رشدش را دنبال کنیم تا مرحله به مرحله بزرگ و بزرگ تر شود، برگ و شکوفه دهد و به بار بنشیند. اما از آنجا که اصول صحیح پرورش و رشد گیاه را ندانسته و کار خاصی انجام نداده ایم، اینکه میوه اش آنگونه که ما فکر می کرده ایم شیرین و دلچسب باشد بسیار احتمال کمی دارد. اما اگر با روشهای های علمی و صحیح در حین رشد گیاه، مراقبت ها و تمهیدات مربوط به آن را انجام دهیم یقینا” نتیجه ای مطلوب عایدمان می شود. به همین علت است که بیشتر والدین در ذهنشان آرزوهای بزرگی را برای کودکان خود در سر دارند و تلاش می کنند تا اگر خودشان به جایی نرسیده اند و در مسائل علمی، هنری، ورزشی و …. موفقیتی نداشته اند حداقل فرزندشان فرد موفقی باشد . اما چرا چنین نمی شود و یا فقط تعداد معدودی موفق می شوند.

یکی از جوابها به این مساله این است که والدین باید با اصول صحیح علمی و بطور فعالانه  کودک را یاری دهند تا بتواند مسیر رشد و حرکت به سوی موفقیت را بدرستی ادامه دهد. مثلا” آیا نمی توانیم در هنگام بازی با بچه ها فعالیت هایی را انجام دهیم که باعث رشد فکری، ذهنی و کسب مهارتها و توانایی های بیشتر در آنان گردد؟ با انجام بازی های هدفدار نه تنها ارتباط بهتری با کودکان  برقرار می کنیم بلکه به آنها کمک می کنیم تا استعداد و توانایی های خود را شکوفا سازند و ضعف و مشکلات احتمالی خود را تقویت کنند. برای مثال کودکی که به شدت به والدین خود وابسته است و به دلیل اشتباه والدین در تربیت کودک ، دلبستگی و وابستگی شدید به  آنها دارد، در همان روزهای اول ورود به مدرسه بیقراری نشان می دهد و از مدرسه رفتن امتناع می کند و مشکلات متعددی را برای خود و خانواده اش فراهم می آورد تا جایی که اگر با زور او را به مدرسه ببرند، نشانه هایی از بیماری های جسمی از خود بروز می دهد تا بلکه کنار والدینش بماند. اما والدین آگاه، با انجام بازی و برخی تمرین ها این مشکل را  از قبل شناسایی کرده و آنرا رفع می کنند. یعنی در حالی که به سرگرمی کودک می پردازند بطور غیر مستقیم آموزش های مورد نیاز و ضروری را به کودک یاد می دهند و کودک را در برخی ضعف هایش توانمند می سازند.

بازی هایی برای افزایش حساسیت شنیداری کودکان

در اینجا تعدادی بازی ساده که می تواند منجر به تقویت حساسیت شنیداری کودکان گردد، ارائه می کنیم. این بازی ها در عین سادگی می تواند همیشه به صورت های مختلف انجام شود. کودکانی که ضعف حساسیت شنیداری دارند با این بازی ها توانمندی لازم را بدست می آورند.

تمرین 1 : تشخیص و تفکیک صداها

برای انجام این تمرین به برخی از وسایل مثل قیچی ، لیوان، قاشق، سکه، بشقاب، قابلمه و … نیاز داریم. وقتی قیچی را باز و بسته می کنیم صدای خاصی می دهد. یا وقتی سکه ای را روی میز یا موزائیک می اندازیم صدای خاصی دارد. وقتی با قاشق به لیوان، بشقاب یا قابلمه ضربه می زنیم هر کدام صدای خاصی دارند. این وسایل را جلوی کودک قرار دهید و چشمانش را با پارچه ای نرم ببندید و بگویید در این بازی باید سعی کنی صدای هر چیزی را که می شنوی تشخیص دهی. قبل از آن خودتان می توانید یکبار این بازی را انجام دهید تا او یاد بگیرد. این تمرین را با هر وسیلۀ دیگری که صدای قابل شناسایی دارد انجام دهید. تمام این تمرین ها باید در قالب بازی بوده و بصورتی باشد که کودک خسته نشود.

تمرین 2 : تشخیص صدای جانوران

هر حیوانی صدایی دارد. شکل 10 تا 15 حیوان را از کتاب ها و مجلات جدا کنید و سپس از کودک بخواهید تشخیص بدهد صدایی که شما تولید می کنید مربوط به کدام حیوان است. صدای اصلی حیوانات را می توانید از اینترنت یا برخی سی دی های آموزشی بدست آورید. برای انجام تمرینات حساسیت شنیداری بهتر است برخی تمرین ها را با صدای معمولی و بعضی را با صدای آهسته انجام دهید. هر قدر توانایی کودک در تشخیص صدا های آهسته تر بیشتر باشد بهتر است.

تمرین 3: تشخیص صداهای نزدیک به هم

چهار لیوان کاملا” شبیه هم را  روی زمین قرار دهید سپس داخل لیوان اولی را 4/1 آب پر کنید. لیوان دوم را 4/2 آب پر کنید. لیوان سوم را 4/3 آب پر کنید. لیوان چهارم را پر از آب کنید. با یک قاشق چایخوری به لیوان ها ضربه های آرام بزنید. صدای هر کدام با دیگری متفاوت است. در حالی که کودک به لیوان ها نگاه می کند به آرامی به لیوان ها ضربه بزنید تا تفاوت صداها را به خوبی تشخیص دهد. حالا از او بخواهید که روی چشمهایش را بگیرد و به یک صدا گوش بدهد و تشخیص بدهد که شما به کدام لیوان ضربه زده اید. اگر متوجه شدید که این بازی برای کودک کمی دشوار است، ابتدا با دو لیوان شروع کنید و پس از چند بار موفقیت در تشخیص درست، تعداد لیوان ها را 3 تا یا بیشتر کنید.

تمرین 4 : تشخیص صدای آدم ها

در میهمانی هایی که بیش از 5 نفر هستند می توانید برای سرگرم کردن بچه ها و تقویت حساسیت شنیداری این بازی جذاب را انجام دهید. از کودک بخواهید چشمانش را بگیرد و یکی از افراد کلمه ای می گوید( یا اسم کودک را صدا می زند) و کودک باید تشخیص بدهد که آن فرد چه کسی بوده. مثلا” عمویش اسم یک حیوان را می گوید یا صدایی در می آورد.  بعد از اینکه یکبار همه افراد این کار را انجام دادند، باید دو نفر پشت سر هم اسم حیوان یا صدای آن را در آورند و کودک تشخیص بدهد نفر اول چه کسی بود و نفر بعدی چه کسی بود.
در مراحل تکمیلی این بازی هر کس از افراد ( مثلا” 5 نفر از 6 نفر افراد حاضر) صدایی در می آورند و کودک تشخیص می دهد چه کسی ساکت بوده و صدایی در نیاورده است.

تمرین 5 : تشخیص صدای حروف در کلمات

برای انجام این تمرین لازم است لیستی از کلمات قابل فهم و ساده داشته باشید که باید قبلا” آنها را تهیه کنید.این لیست شامل تعدادی کلمه می باشد که بر اساس حروف الفبا مرتب شده اند. برای هر حرف چند کلمه پیدا کنید که حرف ابتدای آنها همسان باشد( مثلا” سوزن، سبد، سنگ برای حرف سین) چند کلمه هم پیدا کنید که حرف های آخر آنها یکسان باشد( مثلا” کاج، تاج، هویج،گنج).  حالا سه کلمه بگویید که اول دوتای آنها صدای مشابه داشته باشد و کودک باید کلمه ای را که صدای اولش با بقیه فرق دارد را پیدا کند. در تمرین بعدی سه کلمه بگویید که حرف آخر دوتای آنها صدای مشابه داشته باشد و کودک باید کلمه ای را تشخیص دهد که صدای آخر آن متفاوت است. می توانید چند کلمه بگویید و از کودک بپرسید در کدام کلمه مثلا”  صدای س شنیده است. یا کدام کلمه صدای ل ندارد و…
این بازی  را به هر نحو دیگری که می توانید با کودکان انجام دهید. تمرینهایی از این نوع تاثیر به سزایی در تشخیص صداها و تقویت حساسیت شنیداری کودکان دارد و عامل موثری در تشخیص درست کلمات برای املانویسی آنها در سالهای دبستان می باشد.  تمرین های تکمیلی و جامع این تمرین در کتاب “بازی های شنیداری” از سری مجموعه سلام پیش دبستانی ها بطور کامل آورده شده است.

تمرین 6:  تشخیص صدا های محیطی

زمانی که در خانه هستیم اگر چشمهایمان را ببندیم و کمی دقت کنیم شاید صداهای متفاوتی را بشنویم. مثلا” تیک تاک ساعت، صدای موتور یخچال، صدای چک چک آب، صدای فن یا کولر و خیلی صدا های داخل و خارج از خانه . از کودک بخواهید چشمهایش را ببندد و نام 4 صدایی را که می شنود به ترتیب بگوید. حالا پنجره را باز کنید و از او بخواهید صدا هایی را که از محیط کوچه و خیابان می شنود بگوید.
در پارک یا جاهای مختلف این بازی می تواند مدتی کودکان را سرگرم کند و هم می تواند دقت وحساسیت شنیداری آنها را افزایش دهد.

تمرین 7: تشخیص صداهای آرام

برای این کار نیاز به استفاده از تلفن یا آیفن منزل دارید. از کودک بخواهید گوشی را روی گوش راستش بگذارد و شما از پشت تلفن یا آیفن به آرامی نام 3 حیوان یا رنگ یا وسیله ای دیگر را بگویید. کودک باید تشخیص بدهد شما اسم چه چیزهایی را گفته اید. این کار را با گوش چپ و راست بطور یکسان انجام دهید. می توانید اسم 10 حیوان را به فاصله چند ثانیه از هم روی نوار ضبط کنید و سپس در محیطی آرام از کودک بخواهید به صدای بسیار آرام ضبط از فاصله 2 یا 3 متری گوش دهد و تشخیص بدهد نام چه حیوانی برده شد. صدای ضبط را می توانید هر دفعه کمتر کنید تا دقت کودک در تشخیص آنها افزایش یابد.

تمرین 8 : داستانهای درگوشی

شبها وقتی می خواهید برای کودکتان قصه ای بگویید تا بخوابد بهتر است برایش داستانهای درگوشی بگویید. در کنار کودک دراز بکشید و به آرامی در کنار گوش او داستانی بگویید. خیلی آرام مثل اینکه هیچکس به غیر از کودک نباید آنرا بشنود. در حین روایت داستان صدای خود را آرام و آرام تر کنید مثل اینکه فتیله چراغی را تا حد ممکن پایین می کشید و کم کم به حالت طبیعی بر می گردانید. داستان را در هر دو گوش کودک بگویید و از گفتن کامل داستان در یک گوش پرهیز کنید چون باعث می شود فقط حساسیت و دقت آن گوش افزایش یابد.

** این مقاله از مجموعه مقالات آقای داریوش صادقی که در مجله خانواده سبز چاپ شده ، انتخاب گردیده است . هر گونه کپی برداری یا استفاده از آن فقط با ذکر منبع و ذکر نام نویسنده و ارجاع به سایت کتاب کودک مجاز می باشد.

admin